Zjawisko braku sensu życia i odczucie pustki egzystencjalnej towarzyszyło człowiekowi od zawsze. Któż z nas nie zastanawiał się bowiem “po co ja żyję?”, “po co to wszystko?”, “jaki jest sens tego co robię?”. Pustka egzystencjalna jest w życiu człowieka zjawiskiem powszechnym, zdrowym i normalnym. Ma bowiem za zadanie zmobilizować go do odpowiedzi na najważniejsze dla niego pytania.

Logoterapia jako nurt psychoterapii egzystencjalnej ma właśnie na celu pomoc w odnalezieniu sensu życia, który stanowi najsilniejszy rodzaj motywacji, nawet w najtrudniejszych chwilach. Logoterapia polega na odkryciu swoich indywidualnych wartości i celów oraz dojścia do punktu kiedy świadomie odkrywamy prawdziwy i unikalny powód naszego istnienia . 

Viktor Frankl – ojciec logoterapii, był austriackim psychiatrą i psychoterapeutą o żydowskim pochodzeniu. Podczas drugiej wojny światowej przez trzy lata był więźniem niemieckich obozów koncentracyjnych. To pozwoliło mu ostatecznie zweryfikować jego teorie na temat sensu życia i szczęścia. Frankl twierdził, iż nawet najbardziej traumatyczne doświadczenia nie odbierają człowiekowi wolności wyboru.

„Człowiekowi można odebrać wszystko z wyjątkiem jednego – ostatniej z ludzkich swobód: swobody wyboru swojego postępowania w konkretnych okolicznościach, swobody wyboru własnej drogi.”

Viktor Frankl

Był autorem 32 książek przetłumaczonych na 34 języki. Najsławniejszą książką jest „Człowiek w poszukiwaniu sensu” napisana po zakończeniu drugiej wojny światowej. Książka jest podzielona na dwie części. W pierwszej autor niezwykle namacalnie opisuje swoje dramatyczne doświadczenia z pobytu w Auschwitz, w drugiej zaś wykłada podstawy logoterapii.

Komu pomoże logoterapia?

Jest to metoda dla osób, które czują frustrację, pustkę i niepokój. Mają wrażenie, że dryfują w życiu. Pędzą, ale tak naprawdę nie wiedzą dokąd. Mają wrażenie, że dużo robią, ale to co robią nie syci ich wewnętrznie. To także metoda dla osób cierpiących na wypalenie zawodowe, albo chcących się przed nim ustrzec. To wreszcie idealny sposób dla każdego, kto chce wnieść do swojego życiu więcej sensu, znaczenia i głębi.

Sens życia jako remedium na pustkę egzystencjalną

Według logoterapii sens życia jest główną motywacją człowieką oraz jego podstawową siłą napędową. Na bazie doświadczeń Frankl zaobserwował, iż w obozach koncentracyjnych przeżywali zazwyczaj Ci, którzy mieli dla kogo i po co żyć. Zadanie do wykonania czekające poza murami obozu było najlepszym “prognostykiem” przetrwania. Ludzie, którzy trzymali się mocno swojej życiowej misji i wizji byli w stanie przetrzymać najgorsze zło. Natomiast Ci, którzy stracili wiarę, nadzieję i sens i popadali w apatię najczęściej nie byli w stanie przetrwać horroru obozowego.

Gdy w życiu człowieka brak jest sensu pojawia się u niego pustka egzystencjalna, która objawia się często w postaci zniechęcenia, apatii wypalenia czy nudy. Pustka egzystencjalna może też przybrać różne maski w postaci pogoni za pieniędzmi i posiadaniem coraz to nowych przedmiotów, władzy czy hedonizmu. Może też przybierać inne, bardziej łągodne formy, takie jak na przykład “Sunday blues”, kiedy to po całym tygodniu zawrotnego tempa życia w niedzielę dopada nas smutek, pustka, nostalgia i przygnębienie. 

Pustka egzystencjalna nie jest jednak objawem chorobowym. Ten rodzaj napięcia jest w opinii Frankla zdrowy, a nawet potrzebny, aby dojść do pewnych wniosków w swoim życiu. Stan pustki powoduje napięcie, które prowokuje do zadawania głębokich pytań i poszukiwania ukrytych na pierwszy rzut oka pragnień wewnętrznych. Wewnętrzny konflikt motywuje do poszukiwania rozwiązań oraz odnalezienia swojego przeznaczenia. Pewna doza takiego napięcia jest więc jak najbardziej naturalna dla zdrowia psychicznego człowieka (w odróżnieniu od nurtów, które mówią o tym, iż największą wartością jest całkowita równowaga, spokój i harmonia przejawiająca się w pozbyciu się jakiegokolwiek napięcia). Podobnie jak architekci zwiększają obciążenie łuku, aby go wzmocnić i spoić, tak samo człowiek potrzebuje pewnej dawki napięcia egzystencjalnego, aby funkcjonować w rozkwicie.

Frankl uważał, że każdemu człowiekowi do pełnego życia potrzebny jest rozdźwięk między tym czego już dokonał w swoim życiu, a tym co chce jeszcze osiągnąć. Niezwykle ważne są tutaj więc życiowe cele i zadania oraz nieustanne starania w celu osiągnięcia tych celów. To właśnie próba osiągnięcia swoich wewnętrznych celów jest najbardziej motywująca w życiu. Człowiek zamiast spokojnej i jałowej egzystencji potrzebuje wyzwania, które stanie się kołem zamachowym jego życia. 

Ponoć jednym z pierwszych pytań jakie zadawał Frankl swoim pacjentom było “Dlaczego nie popełni Pan / Pani samobójstwa”? To pytanie może nam się wydawać obcesowe, a nawet brutalne, ale odpowiadając na nie uczciwie człowiek jest w stanie samodzielnie i bardzo szybko znaleźć powody do tego, aby żyć. Taki jest właśnie sens logoterapii – znalezienie powodów do życia. 

Logoterapia a psychoanaliza

Logoterapia jest metodą mniej introspektywną i analityczną, nie koncentrującą się tak bardzo na przeszłości, a raczej pokazująca jakie drogi możemy obrać jeśli chodzi o zarządzanie swoją przyszłością. Koncentracja na przyszłości to coś co mnie najbardziej ujęło w logoterapii. Przeszłość bowiem minęła i nie nie możemy nic z nią zrobić (możemy jedynie wyciągnąć z niej wnioski). Jedyne na co mamy realny wpływ to teraźniejszość i przyszłość. W tym aspekcie jest to metoda niezwykle sprawcza.  Pokazuje, iż to w naszych rękach jest decyzja odnośnie tego jak będziemy żyć. Jesteśmy w stanie tak poprowadzić swoje życie jak chcemy i jak czujemy. Nie jesteśmy zniewoleni. Mamy wybór. Jesteśmy w stanie przemodelować swoje życie tak, aby podążyć za głosem swojego serca.

Logoterapia bierze pod uwagę nie tylko samego zainteresowanego, ale także jego otoczenie, bliskich oraz szerzej – świat. Nikt bowiem nie funkcjonuje w oderwaniu od otoczenia i rzeczywistości. Jesteśmy częścią społeczności, rodziny, świata i w takim holistycznym kontekście warto rozpatrywać swoje funkcjonowanie. Wreszcie jest też metodą uwzględniającą duchowy i metafizyczny aspekt człowieka, który w innych nurtach filozoficznych i psychologicznych jest czasem pomijany.

Główne różnice między psychoanalizą a logoterapią

Jak odnaleźć sens życia według logoterapii?

Oto wskazówki logoterapii do tego jak odnaleźć sens życia i wieść spełnione życie:

1. Sens życia można odnaleźć za pomocą 3 dróg:

• za pomocą zaangażowania w twórczą pracę zgodną z wewnętrznymi celami (przeczytaj o tym jak odkryć swoje powołanie zawodowe, czyli IKIGAI)
• na bazie doświadczeń oraz poprzez relacje z drugim człowiekiem (miłość)
• za pomocą postawy jaką człowiek przyjmuje wobec nieuniknionego cierpienia

2. Człowiek nie nadaje sensu swojemu życiu, ale odkrywa go za pomocą samoobserwacji oraz analizy swojej sytuacji, otoczenia i okoliczności. Zamiast więc pytać się “Jaki jest cel mojego życia?” spróbuj odwrócić to pytanie i zobaczyć czego życie od Ciebie oczekuje? Co świat Ci aktualnie mówi? Do czego Cię zachęca? Jaką odpowiedzialność chce Ci powierzyć? To od nas zależy czy i gdzie znajdziemy ten sens.

3. Każda istota ludzka ma swój własny, indywidualny i unikalny sens. Absolutnie każdy ma do spełnienia jakąś określoną misję. Wszyscy przyszliśmy na ten świat w konkretnym celu. Naszym zadaniem jest to odkryć i za tym podążać. 

4. Sens naszego życia może się zmieniać wiele razy na przestrzeni czasu. Sens życia zawsze warto odkrywać TU i TERAZ. Nie zawsze jest to jakaś mega wzniosła idea, która będzie przyświecać naszemu życiu przez cały okres jego trwania. Tak samo cenne są małe i drobne cele, które mogą się zmieniać z roku na rok, z miesiąca na miesiąc, a nawet z dnia na dzień. Szukanie abstrakcyjnego i oderwanego od rzeczywistości sensu to droga donikąd. Lepiej szukać sensu w takich okolicznościach jakie są, w takim otoczeniu, które mamy, z tymi cechami charakteru, które mamy. Nie walczymy więc ze światem, a raczej próbujemy się w nich odnaleźć swoje powołanie dokładnie tu gdzie jesteśmy. Zapytaj więc siebie do czego namawia Cię Twoje życie teraz?

5. To dążenie do wyznaczonego celu daje nam poczucie zadowolenia i szczęścia w życiu. To droga nas uszczęśliwia. Sam fakt, że podążamy w obranym kierunku daje nam sens. Samo osiągnięcie celu zazwyczaj jest satysfakcjonujące, ale “wystarcza” nam tylko na chwilę. Zatem powinniśmy odwrócić znaną nam teorię i traktować cele tylko jako środek, natomiast realizację / podróż /drogę jako właściwy CEL.

Jako podsumowanie zacytuję ponownie Viktora Frankla w odniesieniu do pogoni za sukcesem, bo czyż prawdziwy sukces nie powinien być sensem ubocznym spełnionego życia?

„Nie gońcie za sukcesem – im bardziej ku niemu dążycie, czyniąc z niego swój jedyny cel, tym częściej on was omija. Do sukcesu bowiem, tak jak do szczęścia, nie można dążyć; musi on z czegoś wynikać i występuje jedynie jako niezamierzony rezultat naszego zaangażowania w dzieło większe i ważniejsze od nas samych lub efekt uboczny całkowitego oddania się drugiemu człowiekowi”.

Viktor Frankl

A Tobie udało się odnaleźć sens Twojego życia? Podziel się proszę w komentarzu.

Jako Chief Happiness Officer, trenerka psychologii pozytywnej i ambasadorka idei „pracoszczęścia” pomagam zadbać o emocjonalny wellness i psychiczny wellbeing pracowników, aby podnieść poziom szczęścia w pracy i w życiu.

Prowadzę warsztaty, wellbinary oraz programy wellbeingowe współpracując z firmami, którym bliski jest człowiek. Gorąco wierzę bowiem w to, że prosperująca organizacja zaczyna się od troski o ludzi, którzy ją budują.